Musa

Musa – Banaan

Bij bananen denken we meestal aan grote, gele, kromme vruchten, maar bananen zijn van oorsprong niet zo zoet en zeker niet groot. De banaan die wij eten is waarschijnlijk een kruising tussen de Musa acuminata en de Musa balbisiana.
Musa is terug te vinden in boeken uit de tijd van Julius Caesar. De keizer die drieënzestig voor Christus heerste, genaamd Augustus, had een lijfarts Antonius Musa. Zo heeft dit kruid-/ boomachtige gewas zijn naam gekregen. Echter was zijn benaming vrij gecompliceerd, eeuwenlang heeft hij ook andere geslachtsnamen gekend. Gelukkig vallen de meesten nu onder het geslacht ‘Musa’.

Musa paradisiaca (kruising)

Er bestaan talloze kruisingen en hybride soorten die ontstaan zijn voor de vruchtproductie. Hoewel de Banaan afkomstig is uit Zuid/ Oost Azië, vindt de meeste bananenproductie in Latijns-Amerika plaats en is begonnen in Costa Rica.
De bekendste soort is de Cavendish Banaan. Portugezen en Spanjaarden ontdekten de plant in Afrika en brachten hem mee naar Amerika. Waarschijnlijk is de plant ooit eens door de VOC of door aardverschuivingen in Afrika beland. Niet alleen worden Bananen geteeld voor consumptie, ook worden ze gebruikt voor hun vezels, dak dekking en er wordt zelfs bier van gemaakt. Ook de naam Pisang (Banaan) komt in vele Maleise gerechten voor, het Afrikaanse woord is Piesang. Daarom heb ik het vermoeden dat de VOC iets met de invoer naar Afrika te maken heeft (met uitzondering van Madagaskar).

Kruisingen brengen vaak problemen met zich mee, zoals resistentie en het bevattelijk zijn voor ziekten en plagen. Het bijna uitsterven van de Banaan is veel in de media geweest. Schimmels als de bladschimmel (Zwarte Sigatokaziekte) en een schimmel die het transportweefsel aantast (Panamaziekte) hebben dit allemaal veroorzaakt. Hierboven noemde ik de Musa balbisiana die iets grappigs met zich meebrengt. Zijn tweede naam dankt hij aan een Italiaanse botanist, genaamd Balbi, maar betekent ook schimmel in het Maleis.

Musa velutina

Musa velutina

Van oorsprong bevatten Bananen harde zaden, de banaan die wij eten bevat onbevruchte zaden (Latijn vertaald: Maagdvrucht). Wanneer je een rijpe banaan open breekt zie je deze onbevruchte zwarte pitjes zitten. Meestal is dit allemaal genetisch bepaald, snel uitgelegd kun je zeggen dat de plant een chromosoom meer of minder heeft. Daarom worden deze Bananen meestal vegetatief vermeerderd, in dit geval door wortelstokken. Na de bloei sterft de moederplant af, zijn jonge scheuten nemen het over en het hele proces wordt weer herhaald. Gelukkig bestaan de oude soorten met zaadvorming nog.

Musa valt onder de Gemberbloemige, een aantal bekende soorten zijn bijvoorbeeld de Strelizia, Canna, Calathea, Heliconia, Curcuma en de Hedychium.
Andere bananensoorten zijn de Ensete en de Musella (kleine Banaan) die ik u niet wil onthouden. De Gemberbloemige is een opvallende familie en vallen vooral op door hun aparte bloeiwijze. Kolibries vinden de meeste soorten van de Gemberbloemige zeer aantrekkelijk, zij zijn één van de weinige die met hun lange snavel diep in de bloem kunnen komen.

Wilt u een Banaan in uw tuin, dan zou ik voor de Musa basjoo (Japanse Vezelbanaan) gaan. Mijn ervaring is dat deze soort het meest winterhard is. De foto hier links onder geeft al aan hoe hard het kan gaan na twee jaar bij mij in de tuin. Soorten als de Musa sikkimensis (eetbaar) en de Musella lasiocarpa worden wel aanbevolen als tuinplant, maar dat is mij nog niet gelukt. Overigens komt de Musa sikkimensis uit de Himalaya en de Musa basjoo uit China, daarom zijn deze soorten ook zo winterhard. Een tip als u de Banaan wilt planten, zorg voor vochtige en goed bemeste grond en tevens goed doorlatend. (tegen wortelrot) Afdekken is bijna niet nodig, de plant sterft in de winter bovengronds af. Bent u hier niet helemaal zeker van, afdekken met een beetje stro kan nooit kwaad.

Musa basjoo

Bloem Musa basjoo

De vraag, “Waarom zijn Bananen krom?”, is niet zo moeilijk om te beantwoorden. De bloemtak groeit naar beneden dat met een mooi woord negatieve geotropie heet. Alleen willen de vruchten toch iets omhoog reiken, naar het licht groeien en bestuifbaar zijn. Daarom zijn bananen krom.