Colchicum autumnale – Herfsttijloos

Colchicum autumnale – Herfsttijloos

Eigenlijk is het nu een vreemde tijd om over deze plant te praten, omdat hij allang verdwenen is onder de grond. Het aparte van dit knolgewasje is dat hij in de herfst bloeit zonder blad, daarom wordt hij in andere landen ook wel naaktbloeier genoemd. In ons land heeft hij de naam Herfsttijloos, niet te verwarren met Herfststijlloos, zo heb ik hem altijd genoemd. Deze Nederlandse benaming heeft hij eigenlijk gekregen, omdat er in de herfstperiode bijna geen plant meer bloeit. Misschien heeft u wel eens gedacht dat de krokus in de herfst veel te vroeg opkwam, dan was het waarschijnlijk de Colchicum

Colchicum autumnale

Blad Colchicum autumnale

De naam Colchicum komt van de naam Kolchis en is een streek aan de oostkant van de Zwarte Zee. Hier woonde een berucht gifmengster met de naam Medea.
De plant is uitermate giftig en zijn gif is in de negentiende eeuw geregeld gebruikt om iemand iets aan te doen. Hij heeft ook nog een andere benaming gehad, namelijk Bulbocodium en betekent wollige bol. Ik denk dat hij door zijn fijne wortels deze synoniem heeft gekregen. Zijn tweede naam betekent simpel gezegd Herfstbloeier. De Colchicum behoord tot de Liliaceae (leliefamilie) en er bestaan zo’n zestig soorten van dit geslacht. Zijn oorsprong vindt hij in Azië, het Middellands-Zeegebied en de Oostkust van Afrika. In ons land wordt de Colchicum autumnale vooral in Limburg en Brabant als inheems gezien, jammer genoeg staat hij wel op de rode lijst.

Colchicum autumnale 'Album'

Colchicum autumnale

Rond september en oktober staat hij in bloei. Het is een zelfbestuiver, maar de bestuiving vindt meestal plaats door insecten. De bloem bestaat uit een lange buis met daarop een krokusachtige bloem. Wanneer hij bestoven is zakt het versmolten deel naar beneden via de lange buis (stijl) tot onder de grond waar zich het vruchtbeginsel bevindt. Hier vindt de zaadvorming plaats, in het voorjaar komt deze vrucht naar boven samen met de bladeren. In deze tijd zorgt de plant dat hij zoveel mogelijk voedingsstoffen en energie opneemt voor de komende bloeiperiode.
De bladeren sterven nog voor de bloeiperiode af. Tijdens de bloeiperiode neemt de plant geen water op, dit noemen ze ook wel droogbloeien.

Het vreemde is dat er van dit geslacht zich geen zaden bevinden in de zaadbanken van Nederland. Wel is het bekent dat de botanist van de Leidse Hortus, genaamd Clusius, dit knolgewasje heeft ontvangen uit Italië. De giftige alkaloïde uit deze plant, colchicine, wordt gebruikt om de genetische kenmerken van andere planten te beïnvloeden voor de teelt van nieuwe rassen. Tevens bevat de plant nog een stofje die veel wordt toegepast tegen jicht.

De Colchicum houdt van een voedselrijke en vochtige grond. Hij verwildert makkelijk en hij wordt veel in het gazon geplant voor een mooi effect in de herfst. Men kan hem ook op een schoteltje in de vensterbank plaatsen, zoals men wel eens met een Amaryllis doet. Het is een droogbloeier, dus geen water geven!