Viscum album - Europese Maretak

Viscum album – Europese Maretak

Over deze plant zijn ontelbare mythologische verhalen te vertellen, maar de reden voor mij nu is de seizoenperiode. Wanneer men reist naar het zuiden van Limburg en verder, zijn de bollen van de Maretak in de Populieren nu goed te zien.
Ze kunnen een omvang krijgen van twee meter en hij kan wel zestig tot zeventig jaar oud worden. De Viscum is groenblijvend en verliest maar een deel van zijn bladeren in de winter. De reden dat hij zijn blad een klein beetje verliest komt door de rustperiode van zijn gastheer. Rustperioden van planten betekent vooral dat de sapstroom stil komt te staan en de Viscum is dan genoodzaakt om iets van zijn blad te laten vallen om te overleven. Het is een halfparasiet die alleen water en mineralen uit de sapstroom van zijn gastheer nodig heeft.

Viscum album in Appelboom

Bessen Viscum album

Om dit verder te verklaren, zal ik zijn groei in een paar stappen beschrijven.
De Viscum is een tweehuizige plant en bestaat uit mannelijke en vrouwelijke exemplaren. Hij bloeit in het voorjaar en de bloemen zijn niet echt opvallend.
Deze zijn groengelig en de bestuiving vindt plaats door de wind. In de zomer krijgt hij prachtige witte bessen die rijpen tot november/ december. De bessen zijn giftig, maar niet voor de Lijster die het als een lekkernij beschouwd. Hij snoept van de kleverige bessen, veegt zijn snavel af in de boomtakken en het zaadje is geplant. Tevens kunnen de zaden, omhult in de kleverige stroop, goed tegen het spijsverteringskanaal van de vogel. Na een paar dagen vormt het zaadje een draadachtige wortel en dringt de boom binnen waar de sapstroom zich bevindt.
Niet in de bast, het levende gedeelte, waar zich alle voedingstoffen van de boom bevinden. Het gaat hem enkel om het water en de mineralen die de boom opneemt uit de bodem. De rest kan hij zelf, dus via de fotosynthese kan hij zijn eigen suikers produceren. Vandaar dat hij een halfparasiet wordt genoemd.

Hij groeit niet op alle bomen, vooral op de Populus (Populier), Linde (Tilia), Malus (Appel), Sorbus (Lijsternbes) en heel soms op de Quercus (Eik). Van de Viscum bestaan zo’n tachtig soorten over de hele wereld. Bepaalde soorten gedijen ook op Dennen en Coniferen. De hoofdreden dat hij niet op andere bomen kan groeien heeft met een paar zaken te maken. De gastheer heeft een lage sapstroom of neemt bepaalde mineralen niet op. Een andere reden heeft met het binnendringen in de boom te maken, oftewel met de afgrendeling van de boom. Dit kan men zien als een wondje die vliegensvlug gedicht wordt met weefsel, gommen, harsen of andere verdedigingsvormen van de gastheer. Simpelweg lukt het hem niet om de boom binnen te dringen.

In het Latijn betekent Viscum ‘kleverig’, denk maar het woord ‘viscositeit’.
De naam ‘album’ dank hij aan zijn witte bessen. In Duitsland noemen ze hem ook wel de Heksenbezem dat bij ons een weer heel iets anders betekent. Hij heeft nog meer namen, zoals Vogellijm, Maretak en natuurlijk Mistletoe. De laatste naam betekent in het oud-Engels ‘misttakje’, of ‘poeptakje’. Sommige benamingen hebben veel te maken met zijn gebruik, bijvoorbeeld met de naam nachtmerrie.
De Maretak werd opgehangen om kwade geesten weg te jagen, maar is tevens het symbool van de vruchtbaarheid. Iedereen kent wel een verhaal over deze mysterieuze plant, zoals kussen onder de Mistletoe, de Galliërs en hun toverdrank. Er zijn ontelbare verhalen, te veel om op te noemen.

In de medische wereld vindt men hem terug als middel tegen rusteloosheid, duizeligheid en epilepsie. Tegenwoordig wordt de plant veel gekweekt op Appelbomen, dus een dubbele sierwaarde in uw tuin.