Diospyros kaki - Kakiboom

Diospyros kaki – Kakiboom

Toen ik op mijn achttiende voor ruim een maand naar het vaste land van Griekenland ging, kwam ik in aanraking met deze opmerkelijke boom.
Ik dacht aan een soort tomatenboom en had geen idee of deze vrucht zoet zou zijn. Ik heb deze boom toen eens nader bekeken en kwam toen de naam Sharonfruit tegen. Een paar jaar later lag deze fruitsoort in de winkel met de naam Kakivrucht. Het is één van de favoriete vruchten van mijn oma, alhoewel de vrucht ze niet te lang moet laten liggen, dan worden ze slap en mierzoet.

Diospyros kaki

De naamgeving van planten is voor mij erg belangrijk, het zijn ezelsbruggetjes om de naam te onthouden en geeft de plantkenmerken weer. In het Grieks betekent Diospyros ‘goddelijke vrucht’, maar in de Griekse godsdienst staat het weer voor de vrucht van Zeus. Het geslacht bestaat uit wel vijfhonderd soorten, maar de bekendste is de ‘kaki’, vanwege zijn vruchten. Oorspronkelijk komt de boom uit het Himalayagebied, Thailand, Korea, China en Japan. In Japan is hij van grote betekenis, omdat de boom Hiroshima heeft overleeft. De boom werd na deze ramp overal aangeplant en staat symbool voor de vrede en zijn overlevingskracht.
Soms wordt er door de lokale bevolking thee van de bladeren gezet om zijn geneeskrachtige werking. De naam ‘kaki’ komt ook uit Japan, het is een afgeleide van ‘kaki no ki’ dat rode vrucht betekend.

Vrucht Diospyros kaki

Vruchten Diospyros kaki

De bloemen die hij geeft zijn niet echt bijzonder, wel een grappig kenmerk is dat de mannelijke bloemen op de oudere twijgen altijd met zijn drieën staan en de vrouwelijke alleenstaand. Meestal is dit geslacht tweehuizig en ook zelf bestuivend. Om nog even met plant anatomische termen te gooien, er kan parthenocarpie optreden. Dit betekent dat er vruchten kunnen ontstaan zonder dat hij bestoven is, of zaadvorming optreed. Een goed voorbeeld hiervan zijn de pitloze druiven die men tegenkomt op de groenten afdeling.

Wanneer de vruchten echt rijp zijn, zijn ze eetbaar. Dieren weten dit ook en eten alleen de vruchten die overrijp zijn. De reden hiervan is het stofje tannine, men kan dit vergelijken met looizuur dat in theebladeren zit. Men kan ontzettende buikpijn van deze stof krijgen, voor de plant is deze stof een afweer tegen indringers. Vruchten mogen alleen gegeten worden wanneer de zaden ook rijp zijn en gereed zijn om voor het nageslacht te zorgen. Een cyclus van een plant dat abscissie heet, of ook wel afsterven wordt genoemd, zorgt dat de tannine verdwijnt.
De rijpe zaden produceren dit afstervingshormoon, hierdoor worden de vruchten eetbaar.

Diopyros kaki

Andere soorten van de Diospyros worden in Amerika geteeld voor de houtproductie. Dit hout wordt Ebben genoemd en is bekend om zijn zwarte houtnerf.
Verder zijn de soorten die gekweekt worden voor de vruchten erg gecultiveerd, vooral om zo min mogelijk tannine in de vruchten te verkrijgen. De bekendste soort is de Diospyros kaki ‘Sharon’, en wordt zoals de naam al zegt, veel geteeld in Israël.

Zelf heb ik hem ook in de tuin staan, jammer genoeg is hij deze winter tot onder de ent afgestorven. Het is dan ook maar afwachten welk soort er nu uit is gekomen, ben hier nog niet helemaal over uit. Het kan denk ik zowel de Diospyros virginiana als de Diospyros lotus zijn, allebei goed winterharde soorten. Voor de nare winter van 2012 heb ik wel twee jaar vruchten gehad. De boom heeft een schitterende rode herfstkleur. Na de bladval heeft hij de meeste knaloranje vruchten nog hangen en is een heel fraai gezicht. Zeker een aanrader, zelfs voor tuinen in Nederland.

Juglans regia

Juglans regia - Walnoot

De reden dat ik nu over de Walnoot schrijf, omdat het in Nederland een onder gewaardeerde boom is. Gelukkig komt men hem hier al meer tegen, maar vroeger stond er bij elke boerderij wel een Walnotenboom. Hij stond daar niet alleen voor zijn vruchten, maar de bladeren geven een stofje af, genaamd Juglanide die vliegen uit de koeienstal verdreef. Toen het notenhout erg gewild werd, is deze boom in Nederland een beetje verdwenen. Niet de stam werd hiervoor gebruikt, maar de wortelhals. Notenhout zag men veel als fineer in auto’s, de kenmerkende structuur werd vooral gebruikt in het dashboard.

Blad en vrucht Juglans regia

Juglans regia

De geschiedenis van de Walnoot gaat veel verder terug dan de dashboarden van auto’s. De naam Juglans betekent letterlijk ‘eikel van Jupiter´. Juglans is een samenvoeging van twee woorden, namelijk Jovis (Jupiter) en Glans (eikel).
De tweede naam ‘regia’ betekent koninklijk, waarschijnlijk door de heilige betekenis van de Romeinen. De Romeinen bezaaiden hun slaap vertrekken met de walnoten en dachten dat hun vruchtbaarheid hierdoor verhoogd werd. Tevens dachten ze ook dat dit gezonde en sterke zonen opleverden.

Door het Romeinse imperium is de boom ook in Europa gekomen en verder verspreid. De Engelsen hebben hem de naam ‘Walnoot’ gegeven, in het oud Engels (Germaans) betekent dit ‘vreemde noot’. De boom kent nog meer historie die ik ontdekte in de Provence. Er bestaan goede en slechte verhalen over deze boom. Ten eerste is hij toegewijd aan Zeus en in deze Griekse mythologie is het een symbool van wijsheid. Een ander verhaal dat mij verteld is in de Provence, is dat je nooit mag slapen onder een Walnoot. Het verhaal gaat dat je daar heel erg ziek van wordt en wanneer je droomt onder een Walnoot, wordt je nooit meer wakker. Gelukkig zijn er ook goede verhalen, net als de Beuk, is er nog nooit de bliksem in geslagen. Uit andere culturen gaat weer het verhaal dat de boom boze geesten en heksen verdrijft.

Walnoot

Walnoot

Walnoot met vlezig omhulsel

Walnoot, bijna rijp

De Juglans regia is een vrij gemakkelijke boom, hoewel men zegt dat hij niet van een natte en zure grond houdt. Het schijnt zelfs dat hij de ijstijd heeft overleeft, dus het is een erg sterke boom. Hij is lid van de huilende bomen, wat wil zeggen dat hij een sterke sapstroom heeft in het voorjaar. Snoei hem dus niet in deze periode, de boom bloed dan als het ware dood. In het voorjaar verschijnen eerst de mannelijke katjes aan de oudere takken, kort daarna de vrouwelijke bloemen aan de nieuwe scheuten. De boom is eenhuizig, kan zichzelf dus bestuiven en gebeurd door de wind. Niet alleen wij vinden de noot erg lekker, er bestaat ook nog een kevertje die erg van deze noot houdt. Hij maakt kleine gaatjes in de noot en eet hem dan leeg.

In Amerika en Frankrijk wordt hij veel geteeld voor zijn noten, dus wanneer het Rambol kaasje op tafel komt met het halve walnootje erop, denk dan nog eens aan de historie van de boom.

Erythrina - Koraalstruik

Erythrina – Koraalstruik

De reden dat ik aan het einde van de zomer over deze opvallend bloeiende plant begin is, omdat hij nu pas begint te bloeien in mijn tuin. Hij bloeit bij ons laat in de zomer, omdat hij veel warmte nodig heeft. In Nederland wordt hij meestal als kuipplant gezien, vorst kan hij bijna niet verdragen. Oorspronkelijk komt de plant uit Brazilië en tevens is de nationale bloem van Argentinië. De plant is nog niet zo lang bij ons te vinden, zo’n honderd jaar geleden is hij vanuit Italië naar Nederland en België gekomen.

Erythrina crista-galli

Erythrina crista-galli

Bloem Erythrina crista-galli

Zijn diep rode bloemen vormen zich aan het einde van de takken in een soort pluimvorm. De bloeiwijze van sommige soorten lijken een beetje op die van de Aloë, maar onderscheidt zich in het kelkblad (schede). Het kelkblad bij de Erythrina functioneert als een langdingplaats voor insecten die op zijn nectar uit zijn.
De kelkbladen hebben wel iets weg van een kippenlelletje. Het verschilt per soort hoe het kelkblad zich ontwikkeld, ze verschillen in lengte en breedte, zoals de foto’s weergeven. Na de bloei vormen zich peulen en hij behoort daarom ook bij de Fabaceae (Vlinderbloemigen).

De naam Erythrina betekent ‘met rode bloemen’, de naam Koraalstruik heeft hij gekregen vanwege zijn takken die op een koraalsoort lijken. Ik denk ook dat zijn koraalrode bloemen iets met zijn naamgeving te doen heeft. Nog iets opvallends zijn zijn takken die bedekt zijn met stekels. Naar mijn mening hebben ze deze, om zich vast te houden aan de omliggende begroeiing. Zijn bloemtrossen kunnen topzwaar worden en zo vindt hij zijn ondersteuning.

Bijna bloeiende Erythrina crista-gallie in mijn tuin.

Erythrina crista-gallie/ gele Hedychium

Net als de Els (Alnus) vormt de Erythrina stikstofknobbeltjes op zijn wortels. Stikstofvormende bacteriën spelen hier een grote rol in, deze knobbels zijn een soort opslagplaats voor stikstof. De hoofdfunctie van deze stikstof is een bouwstof voor de assimilatie (ademhaling) van de plant. Vooral in de nacht als er geen fotosynthese plaats vindt. Van het geslacht Erythrina bestaan ongeveer honderdtwintig soorten, de bekendste is de Erythrina crista-gallie. Ik heb het even gehad over een kippenlelletje, ‘crista-gallie’ betekent vrij vertaald hanenkam of –poot. Een ander soort die ik in Zuid-Afrika heb gefotografeerd, is de Erythrina humeana. Hoe de plant daar aan zijn naam komt zal ik maar niet vertellen, vele planten hebben daar nog een racistische insteek.

Erythrina humeana

Bloem Erythrina humeana

Zoals ik al benoemde, de plant kan slecht tegen vorst en moet binnen overwinteren. Ik heb ze wel in de volle grond op een beschutte plaats in botanische tuinen zien staan, maar de stam moet dan wel goed beschermd worden. Na de vorstperiode is snoeien niet nodig, behalve dan het weghalen van dood hout. Het lijkt soms alsof de plant niet meer op gaat komen, maar het kan even duren. De bast wil wel eens los komen, waar bijna alle soorten wel een beetje last van hebben.
De bast wordt overigens gebruikt als rustgevend en kalmerend middel.

Experimenteer nooit met planten, planten kunnen een toxisch na-effect hebben!

Floriade – Venlo

Floriade – Venlo

Op het nippertje ben ik deze week nog even naar de Floriade geweest. Voor iemand uit de kop van Noord Holland moet je er wel iets voor over hebben, het is wel een eindje reizen. Het park is zesenzestig hectare groot, dus een stel goed zittende schoenen is een pre. De thema’s van het park zijn samengevat, educatie en innovatie, milieu, gezondheid/ relaxen in de tuin en tuinbouw. Het educatieve sprong er wel bovenuit, vooral kinderen hoeven zich niet te vervelen. Over het algemeen is er voor ieder wat wils.

Waarschijnlijk een soort felle biet

Magnolia tripetala

Bloem Heliconia

Bloem en vrucht Papaya

Iets dat mij opviel is dat de beplanting tussen alle onderdelen uniform is en dat maakt het heel overzichtelijk. De borders staan vol met grassen, lelies, dahlia’s en aparte vaste planten. De onderstaande foto’s geven een beetje deze indruk, met Tagetes, Pennisetum, Coleus, Foeniculum, Salvia, Rudbeckia, Agastache, Tigridia, Lilium en de Dahlia. Dus wilt u een rustgevende border, hierbij het beplantingsplan. De onderstaande foto's geven een beeld hiervan.

Delen van het park worden gescheiden door bos, waar ze het een beetje interactief en kunstachtig hebben neergezet door middel van beeld en geluid. Hier werd ik al direct geconfronteerd met de herfst, de Herfsttijloos (Colchicum autumnale, betekent herfstbloeiend) stond in witte en paarse kleuren te bloeien. Hij lijkt op een Krokus en is een bolgewasje. In het voorjaar vormt hij zijn blad en sterft in de zomer af, waarna hij in de herfst zijn bloemen ‘naakt’ vormt.

Colchicum autumnale

Colchicum autumnale 'Album'

Hetgeen waar ik erg blij mee was, waren de naambordjes bij planten. Bijna overal stonden ze erbij en dat is erg fijn als men de naam wil weten van al die talrijke aparte planten.Verder waren er landen vertegenwoordigd met grote bouwwerken en zijn tuinen, bijvoorbeeld de Chinese of Arabische stijl. Daarnaast werden de tuinstijlen vertegenwoordigd, van het moderne tot het ‘tuttige’. Het milieu komt meer ter sprake in de vorm van biologische landbouw, denk hierbij aan bestrijding van ziekten en plagen, energiebesparing en hergebruik. Een onderdeel dat van mij meer toegepast mag worden in grauwe steden is het verticaal tuinieren (zie onderstaande foto), waarin men al heel ver gaat. Voorheen werd er geëxperimenteerd met vetplanten, mossen en grassen, nu veel met vaste- en bloeiende planten.

Verticaal tuinieren met vaste planten

Waar ik bijna van ga hyperventileren zijn de tropische kassen, daar heb ik dan ook veel plaatjes geschoten. Als kleine jongen was ik al gepassioneerd van alle tropische gewaarwordingen. Dan denk ik gelijk aan Center Parcs, waar ik als kind misschien wel mijn passie voor de tropen heb gekregen. De heer Henkens is verantwoordelijk voor de aanplant van het subtropische deel van van Center Parcs. In de kas van de Floriade heeft hij ook zijn steentje bij gedragen, vooral met snel groeiende soorten. Dit zijn bijvoorbeeld geslachten uit de Bananenfamilie en klimmende geslachten als de Ipomea, Passiflora en Phaseolus. (onderste foto's van het blog)

Ik laat in dit blog vrij veel foto’s zien, vooral om de link te leggen met mijn voorgaande blogs. Voor iemand die nog nooit naar de Floriade is geweest, over tien jaar komt er gelukkig weer één. Dit keer in Almere. Ik kan u meegeven dat er voor iedereen wel een raakvlak is. Onderstaand nog enkele foto's met een verwijzing naar mijn eerdere blogs. (Klik voor een groter formaat.)

De passiflora's

De Brugmansia en hier boven twee Dipladenia's

Ipomea

Phaseolus