Vaccinium vitis-idaea – Vossenbes

Vaccinium vitis-idaea – Vossenbes

De kerstdagen komen er weer aan en het vruchtje die veel bij wildgerechten gebruikt wordt, is de bosbes. Ik noem het nu wel de bosbes, maar hier is enig onderscheid in te maken. Voor degene die graag wil weten welke vrucht er gebruikt is die met de kerst op zijn bord ligt, zal ik straks de soort beschrijven.
Tijdens mijn vakantie vorig jaar in het Zwarte Woud in Duitsland, heb ik de Vaccinium vitis-idaea gefotografeerd die in overvloed hoog in deze bergen groeit. We hebben het nu over de Vossenbes, de Engelse benaming, of Rode Bosbes, de Scandinavische benaming. De naam Bosbes wordt gebruikt, omdat hij veel als onder beplanting wordt gezien in de bossen. Het is een sterke stuik die gevonden wordt in de koudere delen van de wereld.

Vaccinium behoort tot de Ericaceae, de Heidefamilie. Letterlijk betekent Vaccinium, koebes in het Latijn. Waarschijnlijk waren de bessen een lekkernij voor koeien die in de bergen van Griekenland graasden. We kennen allemaal de Wijnstok, in veel soortnamen zien we deze Latijnse benaming ‘vitis’ terug. Vrij vertaald betekent ‘vitis-idaea’, Wijnstok van Ida dat een eiland van Griekenland is.
De meeste soorten van de Vaccinium zijn bladhoudend, een paar soorten zijn bladverliezend. Het zijn struikjes van zo’n veertig tot zeventig centimeter hoog en zijn zeer winterhard. Ze houden van een humusrijke en zure grond, maar op voedselarme gronden gedijt hij ook prima. Op moerasachtige gronden gedijen de meeste soorten ook goed. Alle soorten zijn eenhuizig en worden bestoven door de wind en insecten. Ook kan hij zich vermeerderen door middel van ondergrondse uitlopers dat ideaal is voor een bodembedekker of voor een onder begroeiing.

Bes Vaccinium vitis-idaea

Bloemen Vaccinium vitis-idaea

De Vaccinium vitis-idaea onderscheidt zich van de andere soorten, omdat hij in plaats van vijf kelkjes per tros er vier heeft. De kelkjes zijn wit en het randje van het bloemblaadje is meestal rood om insecten aan te trekken. Na de bestuiving vormt hij groene besjes die in September/ Oktober rood beginnen te kleuren. In tegenstelling tot de blauwe bessen, zijn de rode bessen zuurder en hebben een vinnige smaak. Vaak wordt er van deze bessen compote , saus, of sap gemaakt. Vanwege de zoete smaak van de blauwe bessen, worden deze veel gebruikt in desserts. Onderstaand zal ik de bekendste soorten met zijn kenmerken kort beschrijven.

De Vaccinium vitis-idaea is een kleine struik met rode zure besjes. De Vaccinium myrtillus is voor ons de bekendste, de Bosbes. Hij krijgt kleine blauwe zoete besjes en het sap geeft een blauwe kleur af tijdens het plukken die moeilijk van je handen af gaat. Van de twee soorten die ik hier boven beschrijf bestaat een hybridisatie. Kort gezegd kunnen ze elkaar bestuiven, waaruit een hybride soort ontstaat. Dit gebeurd niet heel veel, maar de naam van dit resultaat heet Vaccinium x intermedium die blauwe bessen vormt. De Blauwe Bes, niet te verwarren met de Bosbes, wordt tegenwoordig veel geteeld in Limburg. Deze soort, genaamd Vaccinium corymbosum, krijgt grote zoete blauwe bessen. Dit soort kan het minst tegen de vorst en het grote voordeel is dat de bes niet afgeeft.
Een laag soortje en ook een hele bekende is de Vaccinium macrocarpon.
Zijn tweede naam betekent grote vrucht en men kent hem vooral onder de naam Cranberry. Deze soort kan goed tegen zilte lucht en groeit op Terschelling door toeval. Oorspronkelijk komt deze bes voor in Canada, een vat met deze bessen was aangespoeld op dit eiland en de struik bleek het daar zeer goed te doen. Hoewel de vinder teleurgesteld was in de inhoud van het vat, hij hoopte op drank, wierp dit vat dan toch zijn vruchten af. Wie de naam Oxycoccus tegenkomt bij deze naam en hiermee in verwarring komt, dit is de oude naamgeving. De Oxycoccus valt nu onder de noemer Vaccinium. Oxycoccus betekent overigens zure rode bes.
Een ander soort die zeldzaam is in België en Nederland, is de Veenbes. Voorheen was zijn naam Oxycoccus palustris en heet nu Vaccinium oxycoccus.

Humus grond Vaccinium vitis-idaea

Bekende twijgen Vaccinium vitis-idaea

Om een Vaccinium een kans te geven in uw tuin, moet men rekening houden met een paar zaken. In de klei kan men het wel vergeten, te veel kalk en hij is niet in staat om water op te nemen. Niet getreurd, het kan wel met enige aanpassingen van de grond. Wanneer u de grond vervangt door een zure potgrond en elk jaar wat compost en vermalen snoeiafval aanbrengt, kan het lukken. U bent te laat met dit onderhoud als hij zijn bladeren laat vallen in de zomer. Ik hoop dat u nu uit deze blog weet welke bes er met kerst op uw bord ligt.